Ewidencja akcyzowa i system CEWA – aktualne informacje dla przedsiębiorców

Ewidencja akcyzowa jest ważnym elementem systemu podatkowego, który ma na celu zapewnić prawidłowe i sprawne opodatkowanie wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy. W praktyce ewidencja akcyzowa to zbiór danych dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy, które podlegają opodatkowaniu podatkiem akcyzowym. Ewidencja akcyzowa jest prowadzona przez podatników i podmioty uprawnione do obrotu wyrobami akcyzowymi, takie jak producenci, hurtownicy, importerzy, eksporterzy, magazyny podatkowe, sklepy wolnocłowe, placówki dyplomatyczne, organizacje międzynarodowe, itp. Obecnie ewidencja akcyzowa może być prowadzona zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej.

Obowiązek prowadzenia elektronicznej ewidencji akcyzowej – wdrażane zmiany

Obowiązek prowadzenia ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej został wprowadzony ustawą z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. Początkowo miał on wejść w życie od dnia 1 stycznia 2022 r., jednak został odroczony. Wspomniany obowiązek został kilkakrotnie przesunięty przez kolejne nowelizacje ustawy o podatku akcyzowym. Historia zmian terminów wprowadzenia obligatoryjnego obowiązku prowadzenia ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej kształtuje się następująco:

• Przesunięcie terminu na 01.01.2023 r. – nastąpiło przesunięcie wdrożenia obowiązku prowadzenia ewidencji akcyzowych w formie elektronicznej na 01.01.2023 r. na mocy ustawy z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2021.2313). Dokument ten wdrożył także zmiany w rozporządzeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 11 czerwca 2021 r. w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. 2021, poz. 1150) przez rozporządzenie MFFiPR z dnia 29 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U.2021.2475). Zmiany te obejmowały dostosowanie terminów wprowadzania danych do systemu teleinformatycznego oraz zamknięcia ewidencji akcyzowej w formie papierowej do momentu wskazania nowego terminu wdrożenia obligatoryjnego prowadzenia ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej.
• Przesunięcie terminu na 01.02.2024 r. – nastąpiło ponowne przesunięcie wdrożenia obowiązku prowadzenia ewidencji akcyzowych w postaci elektronicznej na 01.02.2024 r. na mocy ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2022.2707). Wspomniana ustawa wprowadziła także zmiany w rozporządzeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 11 czerwca 2021 r. w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. 2021, poz. 1150) przez rozporządzenie MF z dnia 22 grudnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U.2022.2836).
• Uchylenie obligatoryjnego prowadzenia ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej – nastąpiło uchylenie obowiązku prowadzenia ewidencji akcyzowych w formie elektronicznej przez ustawę z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1598). Na mocy w/w dokumentu uchylono artykuł 138p ustawy o podatku akcyzowym, który wprowadzał opisywany obowiązek, a także wprowadzono zmiany w rozporządzeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 11 czerwca 2021 r. w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. 2021, poz. 1150) przez rozporządzenie MF z dnia 30 czerwca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U.2023.1620). Wspomniane zmiany obejmowały przywrócenie możliwości prowadzenia ewidencji akcyzowej w formie papierowej dla wszystkich podmiotów zobowiązanych do jej prowadzenia.

W uzasadnieniu do ustawy z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1598) podano, że uchylenie obowiązku prowadzenia ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej ma związek z koniecznością dostosowania przepisów akcyzowych do nowej ustawy o podatku od towarów i usług, która wdrożyła system e-faktur.

W związku z powyższym ustawodawca postanowił, że prowadzenie ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej będzie stanowić możliwość, nie zaś obowiązek: „(…) z dniem 1 stycznia 2024 r. będą więc obowiązywać przepisy nowego rozporządzenia ws. ewidencji i dokumentacji w akcyzie umożliwiające prowadzenie jej także w postaci papierowej.” Warto dodać, że decydując się na postać elektroniczną warto sięgnąć po odpowiednią aplikację umożliwiającą łatwe i bezproblemowe prowadzenie ewidencji. Takim narzędziem jest m.in. nasz program do elektronicznej ewidencji akcyzowej. 

Jednakże 11 lipca 2023 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nieprawidłowości w obrocie niektórymi towarami oraz usprawnienia funkcjonowania Krajowej Administracji Skarbowej, który m.in. zakładał wdrożenie CEWA, w tym wskazywał na zakres danych wymaganych do ewidencjonowania, jak również innych zmian w prawie energetycznym oraz SENT.

System CEWA

Według projektu ustawy system CEWA objąć miał wyroby akcyzowe takie jak: alkohol etylowy, wyroby tytoniowe, wyroby energetyczne, napoje alkoholowe, piwo, wino, napoje pośrednie, wyroby nowatorskie, wyroby tytoniowe do podgrzewania, e-papierosy i e-liquidy, a ponadto znaki akcyzy, umieszczane na opakowania wyrobów akcyzowych w celu potwierdzenia uiszczenia kwoty podatku akcyzowego.

Projekt ustawy zakładał, że system CEWA miał być prowadzony w oparciu o następujące zasady:

• każdy wyrób akcyzowy i znak akcyzy ma być oznaczony unikalnym identyfikatorem, który ma zawierać kod kreskowy i kod QR,
• każdy podmiot uczestniczący w obrocie wyrobami akcyzowymi i znakami akcyzy ma być zarejestrowany w CEWA i ma mieć nadany numer identyfikacyjny,
• każda operacja związana z produkcją, wprowadzeniem do obrotu, przemieszczaniem, magazynowaniem, sprzedażą, zwrotem, zniszczeniem lub innym wykorzystaniem wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy ma być zgłaszana do CEWA przez podmioty zobowiązane do prowadzenia ewidencji akcyzowej,
• każdy wyrób akcyzowy i znak akcyzy ma być śledzony i monitorowany na podstawie danych zgromadzonych w CEWA, a także za pomocą urządzeń elektronicznych umieszczonych w środkach transportu lub opakowaniach zbiorczych,
• każdy podmiot uprawniony do otrzymywania danych z CEWA ma mieć do nich dostęp w zakresie i na warunkach określonych w ustawie.

Cel wprowadzenia CEWA

System CEWA miał zostać wdrożony w celu zwiększenia skuteczności i efektywności kontroli nad obrotem wyrobami akcyzowymi i znakami akcyzy, a tym samym ograniczenia nieprawidłowości i oszustw podatkowych w tym zakresie. CEWA miał również przyczynić się do poprawy jakości i bezpieczeństwa wyrobów akcyzowych oferowanych na rynku, a także do ochrony zdrowia i życia konsumentów. Dodatkowo system miał ułatwić podatnikom i podmiotom uprawnionym do obrotu wyrobami akcyzowymi i znakami akcyzy spełnianie obowiązków podatkowych i sprawozdawczych, a także zapewnić im dostęp do aktualnych i wiarygodnych informacji o stanie i ruchach wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy.

W przypadku administracji podatkowej i celno-akcyzowej CEWA miał zapewnić możliwość:

• szybkiego i łatwego sprawdzenia legalności i zgodności wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy z przepisami podatkowymi i celno-akcyzowymi,
• śledzenia i monitorowania przemieszczania się wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy na terytorium Polski i Unii Europejskiej, a także wykrywania nielegalnego obrotu, przemytu, fałszerstwa i nadużyć podatkowych,
• automatycznego pobierania i przetwarzania danych z CEWA do celów kontroli, postępowań podatkowych i karnych, zwrotów podatku akcyzowego lub zwolnień od podatku akcyzowego, itp.,
• wymiany informacji z innymi organami podatkowymi i celno-akcyzowymi w Polsce i Unii Europejskiej, a także z innymi podmiotami uprawnionymi do otrzymywania danych z CEWA, takimi jak policja, prokuratura, służby specjalne, organy nadzoru rynku, itp.,
• analizowania danych z CEWA do celów statystycznych, prognostycznych, analitycznych i badawczych, a także do opracowywania raportów i rekomendacji dotyczących polityki podatkowej i celno-akcyzowej.

W przypadku podatników i podmiotów uprawnionych do obrotu wyrobami akcyzowymi i znakami akcyzy CEWA miał oznaczać możliwość:

• łatwego i szybkiego zgłaszania operacji związanych z wyrobami akcyzowymi i znakami akcyzy do CEWA za pomocą urządzeń elektronicznych, takich jak komputery, smartfony, tablety, itp.,
• automatycznego generowania i wysyłania dokumentów podatkowych i celno-akcyzowych, takich jak deklaracje, zeznania, faktury, itp., na podstawie danych z CEWA,
• uzyskiwania potwierdzeń i zaświadczeń o zapłacie podatku akcyzowego lub zwolnieniu od podatku akcyzowego, a także o legalności i zgodności wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy z przepisami podatkowymi i celno-akcyzowymi,
• dostępu do aktualnych i wiarygodnych informacji o stanie i ruchach wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy, a także o obowiązujących przepisach podatkowych i celno-akcyzowych,
• możliwość poprawy jakości i bezpieczeństwa wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy, a także zwiększenia zaufania i lojalności klientów.

Z założenia CEWA miał być nowoczesnym i zaawansowanym systemem teleinformatycznym, który miał przynieść wiele korzyści dla podatników, organów podatkowych i celno-akcyzowych, a także dla społeczeństwa i gospodarki. Projekt zakładający wprowadzenie systemu podczas poprzedniej kadencji nie został przegłosowany, a zgodnie z zasadą dyskontynuacji, nowy parlament nie proceduje tej ustawy. W związku z powyższym prace nad systemem zostały zawieszone. Niemniej można zakładać, że nowy rząd nie zaprzesta procesu cyfryzacji i  temat, wcześniej czy później, zostanie ponownie podjęty.